Στις εκεί αρχαιότητες που χρονολογούνται από τον αρχαιολόγο Ιωάννη Κοντή μεταξύ 320 π.Χ. και 7ου μ.Χ. αιώνα, ξεναγηθήκαμε από την προσηνή κυρία Αναστασία Ιωάννου Καπιωτά και είδαμε τέσσερις λαξευτούς τάφους σε τετρακόσια μέτρα νότια του σημερινού οικισμού, στα κόκκινα βράχια της ακτής. Στη συνέχεια ανεβήκαμε στον παραθαλάσσιο στρογγυλό λοφίσκο, της αρχαίας κώμης των τριάντα στρεμμάτων, προσέξαμε τη γεμάτη νερό δεξαμενή, τα ανοιχτά λαξευμένα πηγάδια, καθώς και το σκεπασμένο με μονολιθική πέτρα. Διακρίναμε τον ξαπλωμένο παλαιοχριστιανικό κίονα με τον ανάγλυφο σταυρό (μήκους 3,50 μέτρων). Στο νότιο άκρο του κυκλικού λοφίσκου προσέξαμε τον καλοδιατηρημένο κεραμικό φούρνο και στο αγροτόσπιτο τα καρφιά στην ξύλινη οροφή, όπου κρεμούσε τα λαϊκά καλλιτεχνήματά του ο αγγειοπλάστης πατέρας της εξαίρετής μας ξεναγού, η οποία γνώριζε τα πάντα για την περιοχή.
Νότια από τον αρχαίο οικισμό, σταθήκαμε στη μικρή αγκάλη, την πλούσια σε πηλό ακτή της φωτογραφίας, στο γκιόλι-δέλτα των ποταμών που κατεβαίνουν από τη Σαρακίνα και τις Αριγάνες, και ατενίσαμε τα Τομαρονήσια: Φαρία, Σέλλι, Παναγιά, Μπαρμπαλιάς, Μαύρη Πλακούδα, Λευκαί Νήσοι (Τοκμάκια), Τσουκαλάς, Άσπρη Πλακούδα, Πρασολόγος που είναι μερικά από τα νησιά του Απόλλωνος Εκάτου, τις ονομαζόμενες Εκατοννήσους, για τα οποία ο Στράβων γράφει: «Κατά δε τον πορθμόν τον μεταξύ της Ασίας και της Λέσβου νησία εστί περί είκοσι, ως δε Τιμοσθένης φησί, τετταράκοντα». Με το χάρτη του Γερμανού αρχαιολόγου Robert Koldewey, του 1890, ψάχναμε στην περιοχή «Κ’ τσόνια», το αρχαίο «Μυριάνδριον» και πασχίζαμε να δούμε τα Μοσχονήσια, τις τουρκικές σήμερα Εκατοννήσους: Ελεόπουλο, Έλεος, Κάλαμος, Λιά, Γυμνονήσι, Άγ. Γεώργιος, Ζέφυρος, Ψαριανονήσι, Κρομμυδονήσι, Δασκαλειό, Αγκίστρι, Μοσχόπουλο και τα τρία μεγαλύτερα, που έκοψαν νόμισμα τον 4ο αιώνα π.Χ.: το Μοσχονήσι (η αρχαία Νάσος), ο Πύργος (η αρχαία Πορδοσελήνη) και η Χαλκίς.
Επιστρέψαμε στο σημερινό οικισμό και απολαμβάνοντας καφέ και γλυκό που πρόσφερε η φιλόξενη οικοδέσποινα, διαβάσαμε από το κείμενο του Δημήτρη Ψαρρού: «Ο Παληός και η σημασία του στον Αιολικό χώρο», «Μυτιλήνη», τόμος Β΄ (1983) ΦΟΜ σ.σ. 81 - 103 τα εξής:
«Ως το 1922 στη γιορτή του Ταξιάρχη (8 Νοεμβρίου) καθώς, και, κυρίως, την Κυριακή των Μυροφόρων, στη δεύτερη μεγάλη γιορτή του Ναού, πλήθος ήταν οι Αϊβαλιώτες και Μοσχονησιώτες που έρχονταν στον Παληό με καΐκια και βάρκες οικογενειακά για να προσκυνήσουν και να πάρουν μέρος στο μεγάλο πανηγύρι του Μανταμάδου, μένοντας μερικές μέρες στα κελιά του Μοναστηριού. / Οι κάτοικοι της περιοχής του Αϊβαλιού και των Μοσχονησιών είχαν στενή φυλετική σχέση με τους κατοίκους της περιοχής Μανταμάδου της Λέσβου, ήδη από τους αρχαίους χρόνους. Αποτελούσαν μαζί μια πληθυσμιακή και πολιτισμική ελάσσονα ενότητα, που διατηρήθηκε ως τις μέρες μας, μέσα στα ευρύτερα όρια της Αιολικής ενότητας του χώρου της Λέσβου και της απέναντι μικρασιατικής ακτής, δηλαδή στον αρχαίο Μυτιληναίων Αιγιαλό. / Στην περιοχή των Εκατοννήσων η κυριαρχία του Απόλλωνα-Ταξιάρχη συνοδεύεται πάντα από τη λατρεία και της θηλυκής θεότητας, της Άρτεμης-Εκάτης-Σελήνης, αδελφής του Απόλλωνα, που παραχωρεί τη θέση της κατόπιν στην θαυματουργή Παναγιά του Μοσχονησιού, προσκύνημα αντίστοιχο με της Αγιάσου. Την μνήμη της τον Δεκαπενταύγουστο, τιμούσαν όχι μόνο οι Αϊβαλιώτες και Μοσχονησιώτες αλλά και οι Μανταμαδιώτες και Καπιώτες και Κλειώτες, χρησιμοποιώντας πάντα το λιμάνι του Παληού για να περάσουν το θαλασσινό στενό που τους χωρίζει από τη μεγάλη στεριά της Ανατολής.»
Άρης Κυριαζής
http://www.emprosnet.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου