η μουσική εκδικείται υπέροχα !

ομιλία στο Metochi Study Center , παράρτημα του Νορβηγικού Adger Univercity στη Λέσβο

 Ο όρος  «ρεμπέτικο» καθιερώθηκε την δεκαετία του ’60 από τους ερευνητές του λαικού τραγουδιού και συμπεριελάμβανε τραγούδια από τα τέλη του 19^ου αιώνα έως τη δεκαετία του πενήντα με χρυση εποχή 1930-1940.

 Στην Αθήνα του 1865 , στα σαλόνια της ακουγότανε ιταλική οπερέτα και δυτικά τραγούδια.

Ο περισότερος κόσμος άκουγε τις ψαλμωδίες και τα τραγούδια του τόπου του ,σ΄αυτήν την νέα γι΄αυτόν ,αστική ζωή.

Οι απόκληροι αυτού του νέου τρόπου ζωής ήταν ο λαικός υπόκοσμος και οι φυλακές.

Μές τις φυλακές έκαναν  τον καημό τους τραγούδι , με αυτοσχέδια όργανα στην αρχή, χρησιμοποιώντας δεκαπεντασύλλαβο και χωρίς ρεφραίν  τραγουδούσαν με τις ώρες.

Είναι τα μουρμουριστά ή μάγκικα. Τραγούδια της φυλακής που τα αναφέρει ο Καρκαβίτσας και ο Παπαδιαμάντης. Οι φυλακές της Αθήνας εκείνη την εποχή, ήταν γεμάτες από αγωνιστές του ’21 όπως αναφέρει και ο Μακρυγιάννης. Το μικρότερο δομικό στοιχείο στα άτακτα σώματα των κλεφτών λεγόταν μάγκα.Έτσι τα τραγούδια έγιναν μάγκικα και αυτός που τα τραγουδάει μάγκας,Μία λέξη που είναι φορτωμένη παρανομία υπόκοσμο,συγχρονως ζητήματα τιμής και αξιοπρέπειας,μοναχικού χορού και  μουσικής.

Έτσι οι μάγκες πήραν από το χεράκι το νεοφώτιστο αυτό τραγούδι και το πήγαν μέχρι το 1922 τη μικρασιατική καταστροφή.Αυτό το τραγούδι χρησιμοποιούσε την κοινή μουσική της Ανατολής που βασίζεται στους ήχους της βυζαντινής μουσικής σε συνδιασμό με τις τοπικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής.Γιά όργανα χρησιμοποιουν τον μπαγλαμά ,το μπουζούκι και την κιθάρα.Αρκετά από αυτά τα τραγούδια ηχογραφήθηκαν στην  Αμερική από έλληνες μετανάστες στις αρχές του 20 αιώνα.

Με την μικρασιατική καταστροφή ήρθαν στην ελλάδα 1.500.000 έλληνες πρόσφυγες από την Μικρά Ασία.Έτσι οι απόκληροι πολλαπλασιάστηκαν και ενώθηκαν οι μουσικές.Δίπλα στο μπαγλαμά και στο μπουζούκι προστέθηκε το βιολί και το ούτι.Ο αμανές ,τραγούδι που έχει ως επωδό το αμάν και βασίζεται στις ικανότητες του τραγουδιστή,έγινε πολύ δημοφιλές στο λαικό κόσμο.

Μέχρι το 1936 που απαγορεύτηκε από την κυβέρνηση Μεταξά συνέχισε να είναι το τραγούδι των απόκληρων,τραγούδια του τεκέ,γεμάτα χασίς που τότε δεν ήταν ακόμα παράνομο.Βοήθησε βέβαια πόλύ η δισκογραφία που ξεκίνησε στην Ελλαδα το1930 .Γράφτηκαν τραγούδια από εξαιρετικούς μουσικούς  οπως ο Παγιουμτζής ,ο Μπατης,ο Δελιάς,ο Παπάζογλου,ο Τσαούς αλλα ο πατριάρχης του ρεμπέτικου θεωρείται ο Βαμβακάρης.Είναι αυτός που μαζί με την δισκογραφία και τα μαγαζιά άρχισε να βγαζει σιγά σιγα΄το ρεμπέτικο από τους τεκέδες.Και παρ’όλο την απαγόρευση του ρεμπέτικου και του μπουζουκιού ,που είχε επικρατήσει στο βιολί και στο ούτι, αυτή η μουσική αυτό το κράμα βυζαντινής μουσικής πάνω σε συγκερασμένα μουσικά όργανα ήταν πολύ αγαπητό στον κόσμο. 

Στη δεκαετία του 40 ήρθε ο Τσιτσάνης και το μπουζούκι βγήκε ολοκληρωτικά από΄τους τεκέδες και έγινε λαικό όργανο.Ο Τσιτσάνης και άλλοι μεχρι την δεκαετία του 60 γράφουν λαικό τραγούδι.Το αυθεντικό ρεμπέτικο ,το τραγούδι των απόκληρων της νέας ζωής συνέχισε να παράγει τραγούδια  της ζωής,του έρωτα,του τεκέ,της αδικίας μα είχε κάνει το σημαντικότερο σύνδεσε την ελληνική μουσική με την ανατολή.

 Τη δεκαετια του 60 έχουμε την έκρηξη του ελληνικού τραγουδιού με τους μεγάλους συνθέτες Θεοδωράκη,Χατζιδάκη και άλλους.Μουσική που απαγορεύτηκε πάλι από την κυβέρνηση λες και είχαν καταφέρει τίποτα με την απαγόρευση του ρεμπέτικου.

Και το ρεμπέτικο,  η μουσική και το τραγούδι των απόκληρων και του υπόκοσμου και σ’αυτό μοιάζει πάρα πολύ με τα νέγρικα μπλουζ και το τανγκο των Λατίνων ,αυτή η μουσική έγινε ο θεμέλιος λίθος της σύγχρονης ελληνικής μουσικής,και το μπουζούκι,το μουσικό όργανο του τεκέ και του αμανέ ,το απαγορευμένο όργανο έγινε κάτι σαν εθνικό μας σύμβολο.

Εχω να πω ότι η μουσική εκδικείται υπέροχα!.

Και θα κλείσω με τη φράση του Βαγγέλη Παπάζογλου κορυφαίου συνθέτη του ρεμπέτικου 
"όποιος τραγουδάει τον καυμό του είναι λαικός ,όποιος τραγουδάει τον καυμό του κόσμου είναι ρεμπέτης "