Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2012

Αγία Παρασκευή- Παλαιοχριστιανική Βασιλική Μέσου (θέση "Κοκκάλα")



Το ιερό του Μέσου, είναι άρρηκτα συνυφασμένο με την μοίρα των Μυτιληνιών από τα αρχαϊκά χρόνια μέχρι τον 2ο αι μΧ. Με το ιερό αυτό οι μελετητές ταυτίζουν το «εύδειλον τέμενος μέγα ξύνον» που αναφέρει ο λέσβιος ποιητής Αλκαίος. Στο τέμενος αυτό οι λέσβιοι καθιέρωσαν βωμούς στην λατρεία των αθανάτων Μακάρων, δηλαδή του Δία Αντίαου, της «Αιολίας θέου πάντων γενέθλα» που ταυτίζεται με την Ήρα και του «κεμήλιου Ζόνησου ωμήσταν» (Διονύσου). Ο ίδιος ποιητής μας δίνει πληροφορίες για τις ετήσιες εορτές και για τα καλλιστεία που διεξάγωνταν στο τέμενος αυτό. Η ενότητα των πέντε πόλεων της Λέσβου (Μυτιλήνης, Μήθυμνας, Άντισσας, Ερέσσου και Πύρρας) την περίοδο της απελευθέρωσης του νησιού από τον Μέγα Αλέξανδρο, εκφράζεται με την ανέγερση ενός πολύ σημαντικού μνημείου στο κέντρο του νησιού, στο Μέσσον. Το χτίσιμο του οκτάστυλου ψευδοδίπτερου ιωνικού ναού, στο δεύτερο μισό του 4ου αιπΧ. Φαίνεται ότι παίζει σημαντικό ρόλο στην ιστορία των ανθρώπων της Λέσβου.

Στις αρχές του 2ου πΧ. αι το ιερό αυτό εκτός από τόπος λατρείας είναι και τόπος συνάντησης και ανταλλαγής απόψεων των πόλεων του νησιού, καθώς επίσης αποτελεί και έδρα του κοινού των Λέσβιων. Το ιερό του Μέσσου, στα χρόνια αυτά ενώνει τους Λέσβιους με θρησκευτικούς, πολιτικούς, στρατιωτικούς και δικαστικούς δεσμούς. Στον οπισθότυπο νομισμάτων του Κομμόδου, (180-192μΧ) εικονίζεται ένας οκτάστυλος ναός με την επιγραφή του κοινού στο κάτω μέρος του νομίσματος. Πρώτος ο γάλλος περιηγητής M. Boutan το 1855, αναφέρει τον ναό του Μέσσου κοντά στην αρχαία πόλη της Πύρρας, ενώ το 1885 – 1886 ο Γερμανός αρχαιολόγος Koldewey με τους συνεργάτες του ανασκάπτει μεγάλο μέρος του. Το 1967-1968 συνεχίζεται η ανασκαφική έρευνα στον ναό. Άλλες ανασκαφές γίνονται τα διαστήματα από το 1995-1997 ενώ πρόσφατες εργασίες που έγιναν στον αρχαιολογικό χώρο ολοκλήρωσαν την εικόνα του ιερού στην αρχαιότητα και στις μεταγενέστερες ιστορικές περιόδους. Ο ιωνικός ναός του Μέσσου, αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά μνημεία της Λέσβου, απ΄ τον αρχαίο ναό σώζεται μόνο η θεμελίωση του και το εσωτερικό των βαθμίδων της κρηπίδας, ενώ φαίνονται η κόχγη του ιερού της παλαιοχριστιανικής βασιλικής και ο μεταβυζαντινός ναϊσκος του Ταξιάρχη. Το εύθρυπτο υλικό της θεμελίωσης οδήγησε στην λήψη άμεσων μέτρων για την προστασία του με την επικάλυψη του με προστατευτικό κονίαμα. Στην επιφάνεια του ναού τοποθετούνται σφόνδυλοι κιόνων στο πτερό και στον οπισθόδομο, καθώς και λίθοι στην θέση των παραστάδων . Η ταύτιση του ιερού του Μέσσου με το «εύδειλον τέμενος μέγα ξύνον» του ποιητή Αλκαίου γίνεται από τον L. Robert το 1960, που με τον τρόπο αυτό ο μελετητής αυτός αποδίδει την κατρεία της λεσβιακής τριάδας στο ιερό του Μέσσου.

Στην θέση Μέσα που βρίσκεται μια ώρα απόσταση ανατολικά από τον Χαλινάδο υπήρχε ο αρχαίος ιωνικός ναός που δημοσίευσε ο Koldwey. Ανακαλύφθηκε από τον Μητροπολίτη Ιάκωβο τον Ιούνιος του 1939 στην Αχλαδερή στο αγρόκτημα Σημαντήρειο Κληροδοτήματο Φιλανθρωπικών Κτημάτων Μυτιλήνης. Από πρόχειρη ανασκαφή ανεγέρθηκε στο φως του μισού της ημίκλιτης αψίδος και ολόκληρος ο τοίχος μήκους 20m που αποτελεί την ανατολική πλευρά του ναού. Η αψίδα είναι εγγεγραμμένη και εφάπτεται ανατολικά, όπως συμβαίνει στην βασιλική Αφεντέλλη, και κάτω έχει δύο παστοφόρια τα οποία υπάρχουν συνήθως σε παλαιοχριστιανικές βασιλικές.

Πρόκειται για αρχαίο μνημείο, όπου κατά τους χριστιανικούς χρόνους μετατράπηκε σε βασιλική. Δεν είναι γνωστό πότε έγινε χριστιανική εκκλησία. Μάλλον μετά τον 5ο αι (426μΧ), πιθανόν από τότε που άρχισαν τα αρχαία μνημεία να μετατρέπονται σε ναούς όπως ο Παρθενώνας, το Ερεχθείο, το Θησείο κτλ. Η διάταξη του τοίχου είναι κλιμακωτή πλάτους 0.85m και η απόσταση της αψίδας που υπάρχει εκεί από τον τοίχο είναι 0.40m . Ο επισκοπικός χρόνος καταλαμβάνει το κεντρικό κλίτος και εκατέρωθεν αυτού υπάρχουν δύο μικρότεροι θρόνοι.

Το ιερό βήμα χωρίζεται από τον κυρίως ναό και έχει σχήμα Π με πεσσίσκους, ραβδωτούς κιονίσκους και θώρακα στον οποίο δημιουργούνται κενά από τα επιστύλια, τα οποία έχουν τοποθετηθεί από την επιφάνεια των κιονόκρανων και γεφυρώνουν τα διάκενα μεταξύ των κιονίσκων.

Η πύλη είναι έχει πλάτος 1.30m. στην πλάγια πλευρά του τέμπλου υπήρχε πόρτα. Το δάπεδο ανάμεσα στο κλίτος και την αψίδα είναι διακοσμημένο με λαμπρά ψηφιδωτά στο δάπεδο. Υπάρχει μικρή οξεία γωνία στην κορυφή της αψίδας προς το βόρειο παστοφόριο η οποία αποκόπτεται από τον μικρό τοίχο που βαίνει ακτινωδώς και σχηματίζει ιδιαίτερο τριγωνικό χώρο σε πλήρης αψίδα , με μικρή αποθήκη που ανεγέρθη από το κτίριο. Πίσω από το βήμα και στην ανατολική πλευρά του ναού υπάρχει σε ορθογώνιο σχήμα με εξέχουσα ημικυκλική αψίδα.

Εδώ στο βάθος κοντά στους πρόποδες των λόφων ο Koldwey το 1885 και το 1887 ανέσκαψε έναν από τους λαμπρούς ναούς της αρχαιότητας του νησιού μας που είναι γνωστός τώρα σαν ιερό των Μέσων.

Στο βιβλίο του το 1890, αναπαρέστησε βάση των ευρημάτων του ένα μεγάλο ιερό, έναν αρχαίο ναό διαστάσεων 23.75x41.52μ με 8 x14 μ υψηλούς ωραιότατους κίονες που τους έστεφαν ιωνικά κιονόκρανα.Ο κυρίως ναός είχε μικρές διαστάσεις, 9.80x27.60m και το πτερό του που στηρίζανε οι κίονες βάθους 5.60μ.

http://www.metabyzantine.gr/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου